Những biến tướng của năm cũ

Văn Quang - Viết từ Sài Gòn ngày 05.01.2015

Những biến tướng của năm cũ

Năm cũ vừa đi qua, bước sang năm mới, hãy nhìn lại quãng đường vừa đi qua để có thể tiếp tục một chặng đường dài mới với những ngày tháng đáng sống hơn. Ở nước nào cũng có quá nhiều chuyện để nói. Với một quốc gia như Việt Nam, tình hình Biển Đông chưa bao giờ êm ả, với một xã hội ngày rối rắm hệt như dòng xe cộ chen chúc giữa đại lộ lúc nào tai họa cũng có thể xảy đến thì những gì của năm cũ 2014 càng nhiều chuyện đáng nói hơn.

TP. Sài Gòn mở chiến dịch truy quét người ăn xin, lang thang.

Có hai việc được người dân đồng tình, đó là việc cứu thoát 12 người thợ bị sập hầm gần như bị chôn sống đã được các "cơ quan chức năng" cứu thoát. Việc thứ hai là truy quét, gom góp các thành phần bất hảo, nghiện ngập, lang thang cướp giật và bọn chăn dắt trẻ ăn xin tại TP Sài Gòn đưa vào cơ sở xã hội . Hy vọng bộ mặt thành phố sẽ sáng sủa hơn. Du khách sẽ không còn hoảng hồn "một đi không trở lại".

Người phụ nữ nghiện ma túy chích hút quanh bến xe An Sương, TP Sài Gòn.

Nhưng những chuyện đáng nói nhất lại là thứ chuyện cũ như trái đất, thậm chí cứ nói đến là người ta kêu ầm lên "Biết rồi, khổ lắm nói mãi" như cụ cố Hồng than vãn trong "Số Đỏ" của nhà văn Vũ Trọng Phụng. Tuy vậy, có chán cũng phải nói, bởi trái đất có quay thì mọi thứ đều thay đổi. Khi thì nó "biến tướng" lẫn lộn trắng đen, khi thì nó bất ngờ xuất hiện như vụ giàn giáo đường sắt Cát Linh – Hà Đông bỗng dưng đổ cái ào xuống đầu xe taxi khiến bốn người chết hụt. Chuyện từ trên trời rơi xuống nhưng tất cả lại do chính con người làm ra. Đó là những thứ được kể là tai nạn và người ta thích đổ cho tại đất yếu, tại trời cao chứ không phải tại lương tâm con người tha hóa, chỉ nghĩ đến vơ vét, không biết đến tính mạng của người dân.

Nghiện ma túy, hai cô gái tên Thảo và Thúy cướp dây chuyền bị bắt.

Thôi thì hãy cho đó là tai nạn. Nhưng còn những thứ không thể đổ cho ai được, không phải do "địch phá hoại" mà là do chính các quan phá hoại, làm quan càng lớn sự phá hoại càng cao. Đó chính là "kẻ nội thù" nguy hiểm nhất lâu nay vẫn sống hiên ngang trong lòng đất nước.

Vụ sập đường hầm tại Lâm Đồng.

Thưa bạn, đó là bệnh tham nhũng. Quả thật tôi không muốn nhắc tới đề tài "mòn mỏi" này nữa nhưng nó có nhiều biến tướng cần phải chỉ rõ mới có chút hy vọng le lói chữa thứ bệnh "ngộ độc mãn tính" này được. Con siêu vi đã đã đến độ lờn thuốc, kháng thuốc, phải có thuốc đặc trị. Thuốc nào đây? Xin thưa ngay đó là thứ thuốc có từ trong tâm, trong đạo đức và lối sống của mỗi người.

Tham nhũng ở Việt Nam trong 3 năm qua có tính chất ổn định

Vụ sập giàn giáo công trình thi công đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông.

Trong buổi "tọa đàm" cuối năm vào ngày 9 tháng 12 vừa qua Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh cho rằng tham nhũng ở Việt Nam trong 3 năm qua (2012-2014) có tính chất ổn định.

Quả thật người dân khó lòng hiểu nổi "tham nhũng ổn định" có nghĩa là như thế nào. Có lẽ đó là một lối nói văn hoa, dịu dàng quá xá nên nó hơi... bị khó hiểu. "Ổn định", có thể hiểu là tham nhũng bớt rồi nên lòng dân ổn định cũng như các bác sĩ trả lời sức khỏe của 12 nạn nhân bị sập hầm được cứu thoát nay đã ổn định.

Có lẽ tại tôi dốt nên đọc báo mãi mới hiểu ra là ngài Tổng thanh tra muốn nói "ba năm nay tham nhũng của VN không tiến cũng không lùi, nó cứ đứng im một chỗ". Tức là theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) vừa công bố Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng 2014 (CPI 2014) cho thấy điểm số CPI của Việt Nam trong 3 năm liên tiếp (2012-2014) không thay đổi, tham nhũng trong khu vực công vẫn là một vấn đề nghiêm trọng của quốc gia. Nói rõ ra là "vấn đề nghiêm trọng của quốc gia" vẫn đứng sững (như thế gọi là ổn định đấy các cụ ạ). Tôi dốt thật, có thế mà cũng không biết.

Có biến chuyển rõ rệt

Nhưng chiều 29-12, Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng họp phiên thứ 6 dưới sự chủ trì của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, trưởng ban chỉ đạo.

Năm 2014 nổi bật với những vụ án oan và tham nhũng làm rung động dư luận cả nước.

Thay mặt ban chỉ đạo, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Lê Hồng Anh, phó trưởng ban chỉ đạo, trình bày báo cáo tình hình, kết quả công tác phòng chống tham nhũng năm 2014 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2015 của Ban chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng có những biến chuyển mới và trong 137.984 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện 33 vụ tham nhũng, 52 đối tượng có hành vi liên quan đến tham nhũng. Tình trạng các bị cáo phạm tội tham nhũng được tòa án áp dụng hình phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, cho hưởng án treo trong năm 2014 giảm đáng kể so với năm 2013 và các năm trước (chỉ còn 21.3% so với 31.2% năm 2013). Và ban chỉ đạo có biện pháp chống tham nhũng vặt, chỉ đạo các tỉnh tích cực xem xét các vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, chuyển sang cơ quan điều tra, thực hiện tốt hơn nữa cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành.

Như thế là có biến chuyển chứ không phải nó "ổn định". Những biến chuyển đó có kiểu mới, cũng có kiểu cũ. Như kiểu "hối lộ tình dục" lần đầu tiên xuất hiện, tuy chưa tóm được vụ nào song đã được công nhận có hiện tượng này. Hoặc có đề nghị thêm vào luật tội tham nhũng nhà cửa đất đai.
 
Có kiểu cũ biến tướng khá nhiều, có thể kể tạm vài kiểu sau đây (theo VietnamNet ngày 27-12-2014).

Biến tướng như thế nào

Nếu như trước đây, nói tới tham nhũng, tới chuyện ăn tiền, ăn hối lộ, người ta thường tập trung vào lĩnh vực kinh tế. Giờ đây, tham nhũng ở bất kể ngành nào.

- Nếu trước đây tham nhũng thường chỉ tập trung các dự án trong nước, giờ nó tiếp tục có … quan hệ quốc tế.
 
- Nếu trước đây tham nhũng chỉ thuần túy chuyện tiền bạc, giờ đây, tham nhũng có gương mặt tô son trát phấn với khái niệm "hối lộ tình dục".
 
- Nếu trước đây tham nhũng có gương mặt của những kẻ dính líu nhiều tới kinh tế, bạc tiền, giờ đây nó xuất đầu lộ diện với gương mặt đầy đặc quyền- đặc lợi, có quyền sinh quyền sát.
 
- Nếu trước đây tham nhũng khiến con người ta nghĩ tới lượng tiền bạc, giờ đây diện mạo tham nhũng khủng và công khai hơn nhiều- đó là đất đai nhà cửa, biệt thự, trang trại...
 
- Nếu trước đây, tham nhũng có thể chỉ là cá nhân, giờ đây, tham nhũng mang tinh thần … tập thể, gọi một cách mỹ miều là "lợi ích nhóm".
 
- Nếu trước đây, tham nhũng thường tham ở những lĩnh vực lớn, giờ đây tham nhũng có thêm một tính cách bé mọn gọi là "tham nhũng vặt"...

Và cho dù với rất nhiều giải pháp, từ vật chất - kê khai tài sản, tới tinh thần- học tập đạo đức liêm khiết; phê và tự phê, tới những giải pháp mạnh- các đoàn kiểm tra, thanh tra liên tiếp các bộ, ngành, các lĩnh vực, tham nhũng vẫn dửng dưng … ngự trị, được tạc khắc trong lòng những kẻ tham.

Tại cuộc tiếp xúc các cử tri Quận 04, TP Sài Gòn, người đứng đầu đất nước đã phải chua xót và lo ngại: Tham nhũng, về kinh tế thì gây thiệt hại, về chính trị thì làm dân mất lòng tin. Tham nhũng đến nỗi buộc người dân phải thốt ra những lời đau lòng! (NLĐ, ngày 02/12). Còn Bí thư Thành ủy TP Sài Gòn - đã phải gọi thẳng bản chất và hậu quả tàn khốc của tham nhũng là tội ác.

Người đứng đầu đất nước đã "chạm" đến được cái hậu quả tàn khốc nhất mà loại "giặc nội xâm" này để lại, chính là sự mất niềm tin của người dân.
 
Bạo bệnh tham nhũng trầm trọng đến mức phá hủy cả niềm tin người dân, phá hủy cả nhân cách, phẩm chất của không ít quan chức có chức quyền, phá hủy cả môi trường xã hội cần phát triển lành mạnh.

Chỉ có 1 phần triệu vị kê khai tài sản không trung thực

Con số mà đại diện Thanh tra chính phủ (TTCP) nêu ra trong báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng năm 2014 tại phiên họp toàn thể lần thứ 14 của UB Tư pháp sáng ngày 15/9 rằng: Trong số gần 01 triệu trường hợp (chính xác là hơn 944. 425 người) đã kê khai tài sản thu nhập, chỉ có 05 người thuộc diện kê khai phải xác minh, và chỉ duy nhất... 01 người bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo do kê khai không trung thực. Tính theo con số phần trăm, số không trung thực chỉ có 1/1,000,000.

Điều này lại rất trái ngược với nhận định của Phó Tổng TTCP Trần Đức Lượng: Tham nhũng vẫn diễn ra phức tạp, ngày càng tinh vi, khó phát hiện do các đối tượng tham nhũng thường có chức vụ, có trình độ hiểu biết pháp luật, quan hệ rộng, liên kết với nhau thành các nhóm lợi ích (VnExpress, ngày 16/9). Mặt khác, khi bị phát hiện thì trong thực tế, chỉ có 10% tài sản tham nhũng được thu hồi, 90% đã... kịp "di tản". Đó là nhận xét của đại diện một ngành nội chính.

Bạn đọc nghĩ gì về con số này? Kê khai tài sản bây giờ trở nên quá khó khăn rồi. Cần phải có biện pháp chặt chẽ hơn kể cả từ luật pháp đến việc kiểm tra giám sát. Làm sao kiểm soát được những của cải hối lộ ấy đã chuyển cho ai và chuyển đi đâu. Nhà nước hay đúng hơn nhân dân đành mất trắng.

Nếu cứ kê khai tài sản theo quy định hiện nay xét cho cùng, chỉ mang ý nghĩa kê khai có tính "giấy tờ", không có ý nghĩa của sự bạch hóa nguồn gốc. Đặt sự kê khai trong bối cảnh này, thì sự kê khai đó liệu có giá trị trung thực? Hay rút cục, cũng chỉ là "bệnh hình thức". Cần phải có biện pháp mới.

Đó là đôi điều rất quan trọng về những căn bệnh trầm kha của năm cũ. Muốn có thuốc đặc trị chữa thứ bệnh từ trong nội tâm con người cần phải được giáo dục ngay từ thuở ấu thơ, đó là giáo dục học đường. Ở nước nào cũng vậy, giáo dục làm nên bộ mặt xã hội hiện tại và tương lai. Giáo dục thế nào thì con người của đất nước đó như thế. Sự tiến bộ hay sa đọa của xã hội cũng bắt nguồn từ giáo dục. Hãy nhìn qua vài căn bệnh của giáo dục tại VN.

Bạo lực học đường và những vụ tự tử vì tình

Cuộc khảo sát trên 496 học sinh (HS) tại tám trường THCS và THPT ở TP Quy Nhơn (Bình Định) do ThS Đinh Anh Tuấn (ĐH Quy Nhơn) thực hiện gần đây cho biết có 66.3% HS từng bị bạn học nói xấu, đe dọa; 2.2% HS bị bạn dùng hung khí tấn công. Khi chứng kiến bạo lực học đường (BLHĐ), 53.5% HS tỏ ra bàng quan (30,9% HS chọn cách bỏ đi nơi khác, 22.6% HS đứng xem); chỉ 17.8% HS can thiệp nhưng ở mức độ vừa phải. Những số liệu trên được đưa ra tại hội thảo "Thực trạng và giải pháp ngăn chặn BLHĐ trong trường phổ thông" do Viện Nghiên cứu Giáo dục của ĐH Sư phạm TP. Sài Gòn tổ chức sáng 24-12-2014.

Trong khi đó Bộ Giáo Dục VN vẫn đứng ngoài cuộc tưởng như chẳng có trách nhiệm gì, vậy thì cũng như 53.5% học sinh "mackeno" với bạo lực học đường thôi.

Đã từng có rất nhiều clip, video tung lên mạng với những hình ảnh vô cùng bất nhẫn, khi chứng kiến các bạn trai hay bạn gái xông vào nhau đấm đá túi bụi, chửi bới thóa mạ tục tĩu nhiều em đã hô hào, cổ vũ, quay phim, chụp ảnh như đang xem một thú vui trên hè phố.

Hai toán học sinh xông vào đánh nhau tơi tả, chẳng ai can ngăn.

Một số vụ bạo lực học đường gần đây

- Ngày 9-11, một clip nữ sinh đánh nhau được tung lên mạng YouTube gây phẫn nộ trong dư luận. Do ghen tuông, một nữ sinh đã dùng gậy phang vào đầu bạn nữ kia kèm theo những cú đấm đá, giật tóc. Trong clip, rất đông HS đứng theo dõi, chụp ảnh mà không có sự can ngăn nào. Được biết hai nữ sinh này đang học lớp 11 tại Trường Trung học phổ thông (THPT) Bất Bạt (Hà Nội). Nhà trường đã xác minh, yêu cầu hai HS này viết kiểm điểm.

Bạo lực học đường liên tiếp xảy ra trước sự thờ ơ của các bạn học.

- Sáng 3-11, tại Trường Trung học cơ sở (THCS) Võ Thị Sáu (huyện Krông Pak, tỉnh Đak Lak), em LHĐ và em PCB (HS lớp 9D) xảy ra mâu thuẫn, xô xát. B. rút dao giấu trong cặp đâm Đ. một nhát vào cổ. Khi Đ. bỏ chạy, B. đuổi theo đâm thêm một nhát vào lưng. Đ. được nhà trường đưa đi cấp cứu nhưng đã tử vong.

- Cuối tháng 10-2014, tại Trường THCS Minh Khai (phường Trường Thi, TP Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa), trong giờ giải lao, hai học sinh lớp 8 là LAT và TQA (cùng 13 tuổi) xảy ra mâu thuẫn. LAT rút dao thủ trong người đâm bạn trọng thương.

- Ngày 1-4-2014, trên mạng xã hội xuất hiện đoạn clip cảnh một nữ sinh bị nhóm bạn nữ đánh hội đồng dã man và lột nội y ngay giữa phố. Những nữ sinh này vẫn còn đang khoác trên mình bộ đồng phục. Vụ việc sau đó được xác minh đây là các nữ sinh Trường THPT Bãi Cháy (Quảng Ninh). Nguyên nhân của sự việc trên chỉ vì trêu chọc nhau.

Nữ sinh T. bị đánh hội đồng phải vào bệnh viện trong tình trạng đa chấn thương.

- Chỉ vì nghi ngờ bạn giựt người yêu, ngày 22-12 vừa qua nữ sinh B. đã cùng 4 cô bạn lớp 12, Trường THPT Phan Đình Phùng và Trường THPT Thành Sen - Hà Tĩnh lên "kế hoạch" đánh ghen để "dằn mặt" "tình địch" trong khách sạn. Sự việc kéo dài khoảng 2 giờ đồng hồ. Chỉ tới khi thấy T. không còn sức kháng cự, máu ra nhiều, nhóm nữ sinh mới dừng tay. Nữ sinh T. đã phải vào bệnh viện trong tình trạng đa chấn thương.
 
Chỉ cần nhìn qua những vụ "uýnh lộn" này, bạn đã thấy nạn bạo lực ở các trường học tại VN như thế nào rồi.

Giáo dục đạo đức bị bỏ ngỏ

Bà Lê Thị Thảo (Trưởng phòng Công tác HSSV của Sở GD&ĐT tỉnh Đak Lak) bày tỏ sự đau lòng khi dẫn chứng hai vụ bạo lực trong HS dẫn đến hai em tử vong xảy ra trên địa bàn tỉnh thời gian qua. Đáng chú ý có một HS mới học lớp 6 tử vong khi đánh nhau với một HS lớp 5. Việc trẻ hóa và mức độ nguy hiểm của tình trạng bạo lực khiến ngành giáo dục tỉnh này không khỏi bất bình khi chưa có giải pháp cụ thể.

Cũng theo bà Thảo, phía Bộ Giáo dục Đào tạo (GD&ĐT) cũng chưa thật sự coi trọng giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh sinh viên (HSSV). Bộ liên tục tổ chức rất nhiều hội nghị, hội thảo nhưng đều bàn về chuyên môn như thi cử, phương pháp giảng dạy... còn giáo dục đạo đức lại bỏ ngỏ.

Cùng chung nhận định này, ông Phạm Hữu Khương (Chánh Thanh tra Sở GD&ĐT tỉnh Ninh Thuận) cũng cho rằng hành vi bạo lực của HS ngoài nhà trường ngày càng nhiều là hệ quả từ giáo dục mà ra. Dường như giáo dục đạo đức trong trường đang bị hỏng ở đâu đó, nội dung ít, thời lượng hạn hẹp. "Cái mà HS phải đạt được khi còn ngồi trên ghế nhà trường không phải là văn hóa mà là đạo đức làm người nên phải đầu tư dạy người hơn".
 
Giáo dục đạo đức cho HS-SV là vấn đề xã hội rất quan tâm. Bởi theo ý kiến của nhiều người, đạo đức HS-SV hiện đã và đang xuống cấp với mức độ đáng báo động.

Thế nên từ Hội thảo về chủ đề "Giáo dục đạo đức cho HS-SV", chúng ta nên quyết liệt thay đổi cách dạy và đánh giá những môn học liên quan đến đạo đức. Bởi, như Einstein: "Giáo dục nhồi nhét tất yếu sẽ dẫn tới sự nông cạn và thiếu văn hóa".

Liên tục tự tử vì tình

Hai tháng qua có hơn chục vụ tự tử vì tình của các bạn trẻ. Nhiều thanh niên tìm tới cái chết mặc cho người yêu đứng trước mặt hết lời van xin. Chỉ trong 20 ngày - 3 vụ tự tử trước mặt người yêu.

"Nhảy cầu tự tử", "tự tử trước mặt người yêu"… là cụm từ không còn lạ trong thời gian gần đây. Như hôm 10/11 vừa qua, sau cuộc nói chuyện ngắn với bạn gái trên cầu Sài Gòn 2 (TP. Sài Gòn), nam sinh viên bất ngờ trèo qua lan can rồi nhảy xuống sông tự tử. Nạn nhân được xác định là là một thanh niên 23 tuổi (quê Quảng Nam), sinh viên năm 3 một trường ĐH ở TP. Sài Gòn.

Cũng chưa đầy nửa tháng sau, 26/11, sau khi nói chuyện với bạn gái trên cầu Hóa An (TP. Biên Hòa, Đồng Nai), nam sinh 17 tuổi đã leo lên lan can nhảy xuống sông Đồng Nai. Cô gái hô hoán nhờ người giúp đỡ nhưng người thanh niên đã bị nước cuốn trôi.

Hơn một tuần sau, ngày 4/12, tại cầu Đồng Nai (TP. Biên Hòa) đôi nam nữ dừng xe trên cầu nói chuyện. Một lúc sau, cô gái bất ngờ nhảy xuống sông. Nam thanh niên nhảy theo cứu, đồng thời hô hoán mọi người biết nhưng bất thành.
 
Chuyện khác, cô gái 18 tuổi khóc xin người yêu đừng nhảy cầu. Mặc dù người yêu khóc lóc van xin thảm thiết nhưng Tuấn vẫn leo lên thành cầu rồi gieo mình xuống dòng nước xiết. Suốt đêm, cô gái đứng trên cầu gào khóc, gọi tên người yêu.

Không chỉ tự tử trước mặt người yêu, trong tháng 11 và 12 vừa qua, còn có nhiều vụ "Nữ sinh viên tự tử cùng người yêu trong khách sạn" tại Thái Nguyên, "Đôi tình nhân trẻ uống thuốc độc tự tử vì mối tình tay ba" tại Cần Thơ, hoặc "Thiếu nữ nhảy cầu vì mâu thuẫn với bạn trai" (TP. Sài Gòn)… khiến nhiều người đau xót.

Gần đây nhất, đôi bạn trẻ mới học lớp 10 ở Nghệ An đã cùng nhau thắt cổ tự tử khiến gia đình, địa phương bàng hoàng. Bị ngăn cấm tình cảm, hai học sinh ôm nhau thắt cổ tự tử. Sáng sớm gia đình và người thân đi tìm thì phát hiện Tuấn và Trang ôm nhau chết bằng tư thế thắt cổ tại ngôi nhà hoang trong rừng.

Bước sang năm 2015 còn ổn định không?

Những hình ảnh trên đây quả là một hồi chuông báo nguy cho toàn thể cộng đồng. Hậu quả của việc bỏ quên đạo đức trong việc giảng dạy, chỉ biết nhồi sọ, ăn gian nói dối trong cuộc sống hai mặt diễn ra hàng ngày trước mặt các em, đã hình thành một xã hội đi ngược lại với truyền thống luân lý, con người trở nên ích kỷ. Bên cạnh đó đời sống của một số "đại gia, tiểu thư công tử" xài sang đã gợi lòng thèm muốn và phân chia thứ hạng giàu nghèo "nhất bên trọng nhất bên khinh" – người giàu được ưu đãi kính trọng, người nghèo bị chèn ép, coi thường – khiến ngay từ khi còn nhỏ đã nhiễm máu tham muốn làm giàu bằng mọi cách. Thế thì đừng hỏi tại sao tham nhũng vẫn cứ "ổn định" từ 3 năm nay không có thuốc chữa. Bước sang năm 2015 chẳng biết nó còn "ổn định" không?
 
Văn Quang